Source: Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (Dutch Ministry of Agriculture)

De Plantenziektenkundige Dienst (PD) van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft kuipplanten aangetroffen die besmet zijn met aardappelspindelknolviroïde. Het gaat om de eerste vondsten van dit viroïde in bloemisterijgewassen in Nederland. Omdat het viroïde grote schade kan veroorzaken in met name aardappel en tomaat, heeft de PD actie ondernomen om verspreiding en vestiging tegen te gaan. Zo is de tracering van de besmette partijen gestart en zijn betrokkenen geïnformeerd. De aanwezigheid van het viroïde vormt een groot risico voor de aardappel- en tomatenteelt en een bedreiging voor de handel van deze producten en genoemde kuipplanten.

De besmettingen met aardappelspindelknolviroïde zijn gevonden in de kuipplanten Solanum jasminoides en Brugmansia spp., die aanwezig waren op enkele bedrijven in het westen en in het zuiden van Nederland. Het viroïde geeft in deze gewassen geen zichtbare aantastingen. De PD deed de vondsten tijdens routinematige controle op viroïden. Deze controle is dit jaar voor de eerste keer verbreed naar bloemisterijgewassen. Op basis van deze vondsten houdt de PD er rekening mee dat het viroïde breder verspreid is in Solanum jasminoides en Brugmansia spp..

Aardappelspindelknolviroïde wordt in het Engels aangeduid met Potato spindle tuber viroid, afgekort PSTVd. Uit laboratoriumonderzoek is gebleken dat PSTVd in potentie veel verschillende soorten gewassen kan aantasten. Bekende waardplanten zijn aardappel, tomaat, pepino, paprika en avocado. In Nederland is PSTVd in het verleden sporadisch aangetroffen in tomaat, maar kon steeds worden uitgeroeid.

Bedreiging aardappel- en tomatenteelt

De PD voert jaarlijks een survey uit bij aardappel- en tomatentelers om besmettingen met PSTVd vroegtijdig op te kunnen sporen. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de keuringsdiensten. Op grond van de surveys is met zeer grote zekerheid te concluderen dat er geen besmettingen zijn in de aardappel- en tomatenteelt. Besmetting met PSTVd veroorzaakt bij tomaten ernstige groeivermindering. Bij aardappel veroorzaakt het viroïde daarnaast ook misvormde knollen.

PSTVd wordt overgedragen door vegetatieve vermeerdering, zoals stekken, van geïnfecteerde planten en/of door contact met geïnfecteerde planten of besmette gereedschappen. De teelt van de verschillende waardplanten vindt in Nederland in afzonderlijke productiesystemen plaats, wat het risico van contactbesmetting beperkt. Er moet rekening worden gehouden met de kans dat besmettingen in de kuipplanten Solanum jasminoides en Brugmansia spp. over worden gedragen naar teelt van aardappel, tomaat en andere nachtschadeachtigen.

Verspreiding voorkomen

PSTVd heeft de Europese quarantainestatus, wat inhoudt dat Nederland verplicht is om verspreiding in de EU tegen te gaan. Wanneer er geen actie zou worden ondernomen, zou PSTVd zich in Nederland kunnen vestigen. Dit zal grote consequenties hebben voor de teelt en export van uiteenlopende producten. Nederland heeft daarom groot belang bij het handhaven van de status: Nederland vrij van PSTVd.

Naar aanleiding van de vondsten in Solanum jasminoides en Brugmansia spp. start de PD een onderzoek naar de aanwezigheid van PSTVd bij bedrijven die met deze gewassen werken. Voor bedrijven die materiaal van verdachte herkomst hebben ontvangen, is het niet toegestaan om planten van de soorten Solanum jasminonides en Brugmansia spp. af te leveren of te verplaatsen. Bij besmetting legt de PD maatregelen op. Standaardmaatregel hierbij is het vernietigen van de partij. Over de gehele situatie wordt met alle betrokken partijen intensief overleg gevoerd.

Verspreiding buiten Nederland

PSTVd is in een aantal landen buiten Europa gevestigd. Binnen de EU is PSTVd slechts incidenteel aangetroffen. Voorbeelden zijn een vondst bij een aardappelveredelingsbedrijf in Frankrijk in 2002 en een besmetting van PSTVd in een tomatenteelt in België dit jaar.